Wat is denken in de liefde nog?

*Naar aanleiding van het toneelstuk van De Onderneming, 'Wat is denken?' over de verhouding tussen Hannah Arendt en Martin Heidegger*


Is verliefd zijn niet een vloek voor de ware filosoof?
Het vertroebelt je beoordelingsvermogen, je ziet door de roze bril de dingen niet altijd zoals ze zijn, je leeft in een constante roes veroorzaakt door nachten (middagen, ochtenden) gevuld met hartstochtelijke vrijpartijen en je ervaart plots allerlei vervelende emoties zoals jaloezie, onzekerheid en angst. Kortom, er nemen allerlei tegenstrijdige gedachten bezit van je, en je bent nóg verder verwijderd van de zo ijverig nagestreefde waarheid. Je gaat jezelf vragen stellen over lotsbestemming en toeval…en soms word je je pijnlijk bewust van je eigen oppervlakkigheid, als je iemand opeens minder leuk vindt omdat hij lelijke schoenen draagt.

Waarom valt een joodse studente voor een oudere, Duitse docent met vage connecties bij ‘de vijand’ ? Vanwaar deze onwaarschijnlijke combinatie?

De Zwitserse schrijver Alain de Botton heeft een prachtig boek geschreven waarin hij de lezer deelgenoot maakt van zijn overpeinzingen over en analyse van zijn Grote Onwaarschijnlijke Liefde. Heel vermakelijk en herkenbaar, ik raad iedereen aan het te lezen.

Waarom worden we toch verliefd op de meest onbereikbare figuren?
Logisch…Omdat Paula Abdul en Wild Pair (1990) het al zongen : Opposites Attrackt.
Omdat het uiteindelijk niet zo uitmaakt met wie je in bed belandt? Want je hebt immers uiteindelijk je begeerte lief en niet het begeerde, aldus Nietzsche.
Omdat je blijkbaar vatbaar bent voor de marxistische paradox: Marx wenste geen lid te worden van een club die hem als lid accepteerde. Ofwel: "Trotseer me en ik hou van je, bel me niet op tijd en ik kus je, ga niet met me naar bed en ik aanbid je." Verlangen gedijt het beste op een onmogelijke liefde. Omdat wij mensen fantaseren, en vooral als wij verliefd zijn slaat die fantasie nog al eens op hol! Zoals Baudelaire zei: Omdat iemand in je fantasie eindeloos maakbaar is. Hoe minder je van de ander weet, hoe meer wensen je op iemand kan projecteren. Dat gaat niet altijd goed. Deed Hannah Arendt dat misschien een beetje bij haar Grote Liefde?

Mijn probleem is, dat ik altijd projecten zie. Ik heb de lastige eigenschap op mannen te vallen die totaal niet op mij lijken, die arrogant of egoïstisch zijn, die niet lekker in hun vel zitten, die te verlegen, of te luidruchtig zijn, die teveel drinken in de kroeg of juist nog nooit uit geweest zijn. En dan lichten mijn ogen op en ben ik gefascineerd door het feit dat iemand zó anders kan zijn dan ik, en dan gaat mijn fantasie met mij op de loop. “Ik neem hem mee naar dit en dat, ik leer hem zus of zo, ik dwing hem dit boek te lezen of dat museum te bezoeken, en dan, ja en dan worden we het meest gelukkige stel op de hele verdomde aardkloot.” Dat gebeurt uiteraard nooit.
Waarom stoot deze ezel zich keer op keer aan dezelfde steen? En voordat je met psychologische verklaringen komt aanzetten; been there, done that. Daar heb je niet veel aan in het echte leven. Die vergeet je in een seconde als de vlindertjes in je buik wakker worden. Maar we leren in de liefde niet van onze fouten.
Neen! Ik met mijn altijd mislukkende projecten.
De mooiste liefdes zijn de tragische, kijk maar naar de kunst, de literatuur, en films (ik heb het script bijna af).

Waarom ben ik altijd zo onzeker over mij uiterlijk? Dat hoeft niet, want volgens Proust zijn vrouwen van klassieke schoonheid alleen goed voor mannen zonder verbeelding.
Waarom ben ik 5 jaar bij een man gebleven die mij keer op keer verward en teleurgesteld achter liet? Hegel spreekt over de meester-slaafdialektiek. Als twee mensen vechten, gaat het niet om de waarheid, maar om de vraag wie sterker is en wie zwakker, wie moediger en wie laffer. De een maakt de ander kapot of de een onderwerpt zich aan de ander omwille van zijn leven. Dan heb je een meester-slaafverhouding: en die twee hebben elkaar nodig, want zonder slaaf is de meester geen meester en zonder meester is de slaaf geen slaaf.
Al die vragen, al die briljante filosofen die met een antwoord klaarstaan. Zelfs de liefde hebben ze willen verklaren. Ik geloof er niet zo in. Het troost in elk geval niet. Wat stelt het denken nog voor, in de liefde? We laten het denken meestal gauw achterwege, als we verliefd zijn. Heerlijk! Gevaarlijk! De liefde tussen deze twee filosofen was het enige niet-rationele, niet-denk-element (dat is vast geen woord…maar filosofen hebben vaker nieuwe woorden bedacht) dat beiden deelden. Het enige dat ze niet konden uitpluizen of met een theorie onderbouwen. Mooi toch?

Tot slot, hoe kan je je lijden verzachten als je grote liefde je hart breekt?
Door je bewust te worden van je Jezus-complex. Hoe meer je lijdt, hoe deugdzamer en bijzonderder je juist bent. Denk maar aan Jezus.
Aldus Botton.